[ESG Yönetimi Köşesi] 'Dünya Diyabet Günü' WHO'nun uyarısı, iklim krizi diyabet komplikasyonlarına yol açıyor

14 Kasım, 'Dünya Diyabet Günü'dür. İnsülini keşfeden Profesör Frederick Banting'in doğum gününü anma günüdür. Ancak, bu anma gününün anlamı, diyabetin dünya çapında 800 milyondan fazla insanın muzdarip olduğu 'en hızlı yayılan sağlık sorunu' olması nedeniyle anlamsız hale geldi.

Bu yıl, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bu konuyu daha da ciddiye aldı. Gebeliklerin 6'da 1'inde, yani her yıl 21 milyon kadının yaşadığı 'gebelik diyabeti'nin yönetimi için ilk uluslararası yönergeleri yayınladı. Bu, diyabetin sadece yetişkinlerin hastalığı olmadığı, aynı zamanda hem anne hem de fetüs üzerinde tip 2 diyabet ve kardiyometabolik hastalık riskini artıran nesiller arası bir sağlık sorunu olduğunu resmen kabul eden bir uyarıdır.

Sorun burada bitmiyor. Diyabeti bireysel yaşam tarzı veya genetik bir sorun olarak görmeye devam ettik. Ancak son zamanlarda, küresel akademik çevreler ve üniversite araştırmaları, bu hastalığın yayılmasının ve kötüleşmesinin arkasında 'iklim krizi' adlı devasa bir çevresel faktörün bulunduğunu açıkça belirtmektedir.

Küresel iklim çevresi ve diyabet nasıl bağlantılıdır?

Birincisi, 'E'nin (Çevre) doğrudan saldırısıdır. Ünlü tıp dergisi **<The Lancet>**, 'Sağlık ve İklim Değişikliği Geri Sayım' raporu aracılığıyla, aşırı sıcakların diyabet hastalarında kardiyovasküler hastalık mortalitesi ve insülin duyarlılığı üzerinde doğrudan olumsuz etkileri olduğunu belirtti. Ayrıca, Harvard Halk Sağlığı Okulu gibi kurumların araştırmalarına göre, iklim değişikliğinin neden olduğu hava kirliliği (PM 2.5) ve orman yangını dumanı, insülin direncini tetikleyen temel faktörler olarak hareket eder.

İkincisi, iklim değişikliğinin neden olduğu gıda güvenliği krizi, diyabet yönetimini temelden sarsmaktadır. Sağlıklı bir diyetin korunması esastır, ancak iklim değişikliği mahsul haritalarını değiştirir ve taze gıda tedarik zincirlerini bozar. Bu, düşük gelirli gruplar arasındaki sağlık eşitsizliğini derinleştirir ve WHO'nun belirttiği 'eşit tıbbi erişimi' engeller.

Bu noktada, ESG yönetimi'nin 'S'si (Sosyal) ve 'G'si (Yönetişim) kesişir.

Son zamanlarda, ABD FDA, 'Ozempic', 'Mounjaro' gibi GLP-1 sınıfı yeni ilaçların diyabet tedavisinin seyrini değiştirmesini onaylayarak inovasyona öncülük ediyor. İlaç şirketleri, yeni nesil oral tedavilerin geliştirilmesini hızlandırıyor. Bu, kesinlikle insanlık için bir 'S' ilerlemesidir.

Ancak, bu inovasyon, iklim krizi'nin 'E' sorununun görmezden gelinmesi durumunda 'yarı başarı' ile sonuçlanacaktır. İlaç ve biyoteknoloji şirketleri, büyük AR-GE ile yeni ilaçlar geliştirirken (S), üretim süreçlerinde büyük miktarda karbon emisyonu (E) üretirlerse, bu, hastalığın 'tedavisi' ve 'neden olması' çelişkisine düşecektir.

WHO'nun yeni yönergelerinin 'gebelik diyabeti'ne dikkat çekmesi, diyabet sorununun 'tüm yaşam döngüsü' yaklaşımına ihtiyaç duyulduğu anlamına geliyor. Aynı şekilde, ESG yönetimi de 'küresel yaşam döngüsü' perspektifinden 'İnsan Sağlığı' ve 'Gezegenin Sağlığı'nı bir araya getirerek yanıt vermelidir.

Sonuç olarak, diyabetle mücadele artık tıp dünyasının ötesinde küresel bir görev haline gelmeli ve ESG yönetiminin temel gündemi olmalıdır.

'E' yönünden, gıda şirketlerinin düşük karbonlu ve düşük şekerli diyetler geliştirmesi, ilaç şirketlerinin yeşil süreçleri benimsemesi ve enerji şirketlerinin halk sağlığına katkıda bulunması gerekmektedir. 'S' yönünden, yenilikçi yeni ilaçlara eşit erişimin sağlanması ve iklim değişikliğinden etkilenen diyabet hastaları için sosyal güvenlik ağlarının kurulması acildir.

'Dünya Diyabet Günü' vesilesiyle, yeni ilaç geliştirmedeki kısa vadeli başarılara sevinmenin ötesinde, hastalığı kötüleştiren iklim çevresinin temel nedenlerini ortadan kaldıran bütünleşik bir ESG stratejisinin gerekli olduğunu fark etmeliyiz.

📝 Kaynakça Özeti
Son Basın Bültenleri: Dünya Sağlık Örgütü (WHO), "WHO manages diabetes during pregnancy için ilk küresel yönergeleri başlatıyor" (2025. 11. 14)

Küresel Akademik/Araştırma Materyalleri: The Lancet, "The Lancet Countdown on Health and Climate Change" (Yıllık Rapor)

Üniversite Kamu Araştırma Materyalleri: Harvard T.H. Chan Halk Sağlığı Okulu, "Tip 2 diyabet için risk faktörü olarak hava kirliliği" (Çok sayıda ilgili araştırma)

Yeni İlaç Bilgileri (FDA): Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç İdaresi'nin (FDA) GLP-1 reseptör agonistlerinin (Örn: Semaglutide, Tirzepatide) onayı ve ilgili basın bültenleri (2023-2025)